Bánh hồng Bình Định – món ăn truyền thống lâu đời của người dân đất võ

Khi nhắc đến Bình Định – vùng đất võ nổi tiếng của miền Trung, người ta không chỉ nhớ đến những thế võ uyển chuyển, những anh hùng áo vải cờ đào mà còn nhớ đến một nền văn hóa ẩm thực đậm đà bản sắc. Trong kho tàng ấy, bánh hồng là một món đặc sản mộc mạc, ngọt ngào, vừa mang hương vị đặc trưng của vùng đất nắng gió, vừa gói trọn trong mình những giá trị truyền thống lâu đời của người dân nơi đây.

Nguồn gốc và tên gọi đầy thi vị

Bánh hồng – cái tên nghe qua tưởng chừng là một loại bánh có màu hồng rực rỡ. Nhưng không, thực tế, bánh hồng Bình Định có màu trắng đục, hơi ngả ngà, màu của gạo nếp thơm hòa quyện với đường. Tên gọi “bánh hồng” không bắt nguồn từ màu sắc mà từ một câu chuyện dân gian xưa kia: bánh là món quà trong ngày cưới hỏi, biểu trưng cho sự hồng phúc, viên mãn. “Hồng” ở đây mang ý nghĩa tốt đẹp, may mắn, tượng trưng cho lời chúc phúc trăm năm hạnh phúc gửi đến đôi uyên ương.

Từ xưa, bánh hồng được xem là đặc sản không thể thiếu trong mâm lễ cưới hỏi của người dân Bình Định, đặc biệt là ở thị xã Hoài Nhơn – nơi được xem là cái nôi của món bánh này. Dù trải qua bao năm tháng, giữa nhịp sống hiện đại, bánh hồng vẫn giữ được chỗ đứng trong lòng người dân đất võ như một phần ký ức tuổi thơ và nét đẹp văn hóa truyền thống.

Nguyên liệu dân dã, cách làm kỳ công

Bánh hồng có nguyên liệu rất đơn giản, chỉ gồm ba thành phần chính: gạo nếp, đường cát trắng và dừa. Nhưng để tạo ra một chiếc bánh thơm ngon đúng điệu, người làm bánh phải thật khéo léo và tỉ mỉ trong từng công đoạn.

Gạo nếp – linh hồn của bánh

Gạo nếp làm bánh hồng không phải loại nào cũng dùng được. Người Bình Định chuộng nếp cái hoa vàng, nếp sáp hay nếp ngự – những loại nếp dẻo thơm, hạt mẩy và trắng. Nếp được ngâm nước khoảng 4-5 tiếng, sau đó vo sạch và đem nấu thành xôi. Công đoạn nấu xôi phải canh lửa chuẩn, giữ độ dẻo mà không được nhão, để khi xay ra vẫn giữ được độ dai và kết dính tốt.

Đường và dừa – điểm nhấn ngọt ngào

Xôi sau khi nấu chín sẽ được đem giã hoặc xay nhuyễn rồi trộn đều với đường cát trắng. Lượng đường vừa đủ để bánh không quá ngọt gắt, nhưng vẫn đậm đà. Sau đó, người ta thêm vào dừa nạo sợi – phần dừa phải chọn loại già vừa phải để khi nấu lên không bị cứng, mà vẫn giữ được độ béo và thơm.

Hỗn hợp này được nấu trên lửa nhỏ, khuấy đều tay liên tục trong nhiều giờ liền. Khi thấy bánh chuyển màu trong đục, dẻo quánh và có độ bóng nhẹ là đạt yêu cầu.

Công đoạn định hình và gói bánh

Bánh sau khi nấu sẽ được đổ ra mâm, cán dẹt và để nguội. Khi bánh đã se mặt, người làm bánh rắc một lớp bột áo (thường là bột nếp rang) để chống dính, rồi cắt thành từng miếng hình vuông hoặc chữ nhật, gói lại bằng giấy bóng kính hoặc lá chuối.

Ngày xưa, bánh được gói trong lá chuối khô, sau này khi công nghệ phát triển, người ta dùng giấy kính màu trong để dễ bảo quản và vận chuyển xa hơn. Tuy nhiên, hương vị truyền thống vẫn được giữ nguyên vẹn.

Hương vị khó quên – dẻo ngọt tình quê

Bánh hồng khi ăn có vị ngọt thanh của đường, vị dẻo dai của nếp và chút béo bùi của dừa. Nhai kỹ sẽ cảm nhận rõ từng sợi dừa quyện vào lớp bánh dẻo, thơm thoảng hương nếp. Cái ngon của bánh hồng không đến từ sự cầu kỳ mà từ chính sự mộc mạc, giản dị.

Nhiều người con xa quê khi trở về Bình Định, chỉ cần cắn một miếng bánh hồng là như được sống lại những ngày tháng tuổi thơ – nơi có giọng nói thân thương của mẹ, dáng ngồi cần mẫn của bà bên bếp lửa và hương thơm của bánh lan tỏa khắp gian nhà nhỏ.

Biểu tượng văn hóa trong đời sống người Bình Định

Bánh hồng không chỉ là món ăn chơi mà còn là biểu tượng văn hóa của người dân Bình Định. Trong các dịp lễ Tết, cưới hỏi hay giỗ chạp, bánh hồng luôn có mặt như một phần không thể thiếu. Người dân tin rằng chiếc bánh vuông vức, dẻo ngọt chính là biểu trưng cho sự gắn bó, viên mãn và trường tồn.

Bánh còn là món quà quê được nhiều người mang theo khi đi xa – vừa để giới thiệu với bạn bè bốn phương về một đặc sản mang đậm hồn quê xứ võ, vừa như mang theo một chút hương vị quê hương làm ấm lòng nơi đất khách.

Giữ gìn và phát triển – bài toán của thời hiện đại

Ngày nay, với sự phát triển của công nghệ thực phẩm, nhiều cơ sở sản xuất bánh hồng đã ra đời, giúp nâng cao chất lượng, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm và mở rộng thị trường tiêu thụ. Tuy nhiên, giữa sự phát triển đó, nhiều người vẫn mong muốn giữ được cách làm thủ công truyền thống – nơi mỗi chiếc bánh đều là kết tinh của sự khéo léo và tâm huyết.

Một số thương hiệu nổi tiếng tại Hoài Nhơn như Cơ sở bánh hồng Bà Dư, bánh hồng Út Lan, bánh hồng Sáu Thức… đã và đang góp phần gìn giữ và quảng bá món bánh đặc sản này đến với du khách trong và ngoài nước. Nhiều tour du lịch về miền Trung hiện nay cũng chọn trải nghiệm làm bánh hồng như một hoạt động văn hóa độc đáo, hấp dẫn du khách.

Kết luận: Một miếng bánh – trọn vị quê hương

Bánh hồng Bình Định không chỉ là món đặc sản ngọt ngào mà còn là biểu tượng cho sự bền chặt, gắn kết và tình yêu thương trong đời sống người dân đất võ. Qua bao thế hệ, bánh vẫn hiện diện như một phần ký ức, một biểu tượng của sự sum vầy, viên mãn.

Nếu có dịp đến Bình Định, đừng quên thưởng thức món bánh hồng mộc mạc mà đậm đà này. Bởi chỉ cần một miếng bánh thôi, bạn sẽ cảm nhận được cả một vùng quê chân chất, mến khách và nặng nghĩa tình.